15 ECTS credits
410 u studietijd
Aanbieding 1 met studiegidsnummer 6014554FNR voor alle studenten in het 1e en 2e semester met een gespecialiseerd master niveau.
1) Inhoud OLA “Gevalsbespreking” (3SP)
Tijdens deze sessie worden de praktijkgevallen voorgesteld en in teamverband, eventueel interdisciplinair, besproken. Er zal aandacht
worden besteed aan diagnostische en klinische aspecten. De onderwerpen die aan bod zullen komen zijn deze vanuit de stages en hebben
betrekking op de eindtermen zoals gedefinieerd onder ‘medicus’ niveau 2 voor de opleiding in de truncus communis (zie hieronder).
2) Inhoud OLA “Patiëntenzorg en medisch-technische vaardigheden” (12 SP)
De ASO krijgt de kans om tijdens zijn opleiding een breed aantal domeinen binnen het specialisme te beoefenen. De ASO verwerft tijdens
deze stages specifieke kennis en vaardigheden en past deze toe in de praktijk.
Verplichte stages tijdens de opleiding klinische biologie zijn:
- hematologie
- klinische chemie
- microbiologie
Optionele stages tijdens de opleiding klinische biologie zijn:
- radio-immunologie
De volgende kennis en vaardigheden zullen aan bod komen:
1) Algemeen
a)integrale kwaliteitszorg
- kwaliteitshandboek (iProva "Kwaliteitshandboek medische laboratoria en banken MLM" doornemen + ook "Praktijkrichtlijn" (link in KHB)
- wettelijke kwaliteitsvereisten (KB 3-12-1999 Erkenning laboratoria klinische biologie doornemen (link in KHB))
- betekenis van erkenning en accreditering van een laboratorium (Zie documenten hierboven)
- selectie en gebruik kwaliteitscontrole materialen (Zie punt 6.4 in Praktijk richtlijn)
b) veiligheid binnen laboratorium (iProva "Veiligheidsvoorschriften : algemeen")
- afvalproblematiek (Zie punt 6.5 in "Praktijk richtlijn")
- microbiële contaminatie (iProva "Veiligheidsvoorschriften : Microbiologie LMIK")
- gebruik van radioactiviteit, solventen, toxische en corrosieve producten (iProva "GIDS: Beheer gevaarlijke producten")
- aanduidingen van gevaar (iProva "GIDS: Beheer gevaarlijke producten")
c) selectie en evaluatie van laboratoriummethoden
- internationale richtlijnen (Bronnen kennen: CLSI, EUCAST, Clinical Microbiology Procedures Handbook (Leber), …)
2) Klinische chemie tijdens truncus communis (Bronnen: tekstboeken waaronder Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, Wegwijs in de laboratoriumdiagnose)
Indien aangeduid met * ook van toepassing voor overige vakgebieden (hematologie en microbiologie)
a) basisprincipes van analyse*
- zuiverheidsgraden van H2O
- eenheden systemen
- concentratieberekeningen
- gravimetrie
- volumetrie- buffers en pH-meters
- centrifugatie
b) afname, verwerking en bewaring van biologische monsters* (inclusief mogelijk foutenbronnen in de pre-analytische, analytische en post-analytische fase)
- recipiënten (Bronnen: tekstboeken waaronder Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, Wegwijs in de laboratoriumdiagnose, Diagnostic samples: from the patient to the laboratory (4th updated edition, Guder WG, Narayanan S, Wisser H, Zawta B, Wiley)
- patiëntvoorbereiding
- monstername
- transport
- verwerking
- bewaring
c) calibratie
- (interne) standaard
- wet van Lambert Beer
- berekening van enzymactiviteiten en substraatconcentraties
- foutentheorie
d) principes van analytische methodes (iProva procedures)
- fotometrie: substraten, enzymen (Tekstboeken waaronder Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics)
- nefelometrie, turbidimetrie
- chromatografie
- elektroforese
- potentiometrie
- fluorimetrie
- osmometrie
- immunochemische technieken
e) klinische betekenis van een laboratoriumtest*
- referentiewaarden
- diagnostische performatie
- klinisch nut
3) Hematologie tijdens truncus communis (PathofysiologieTekstboeken)
Testprincipe kennen, basistesten zelfstandig kunnen uitvoeren, principes van kwaliteitscontrole begrijpen
a) problemen herkennen voor doorverwijzing (iPROVA “Richtlijn Klinische Validatie Hematologie”)
b) basis hematologie (celtelling en afgeleide metingen) (iPROVA “Opleiding hematologie - celtelling en morfologisch onderzoek” iPROVA: SOP’s celtelling (o.a. “Cell-Dyn Sapphires”) en morfologie Extra naslagwerken: “Practical Haematology” (Dacie and Lewis), “Hoffbrand’s Essential Hematology”, “Blood cells, a Practical Guide” (Barbara J. Bain), “Bone Marrow Pathology” (Barbara J. Bain), “WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues”)
- preanalytische factoren
- bepaling van hemoglobine, aantal erythrocyten, leukocyten, bloedplaatjes en reticulocyten berekening van hematologische indices
- kennis van bestaande apparatuur, theoretische achtergronden, kwaliteitscontrole en validatie
c) morfologie
- cytologisch onderzoek van bloed, beenmerg en lichaamsvochten
- kennis van werking en afstelling van de microscoop
- Sikkelceltest, Kleihauer, koude agglutinines
d) hemostase
- bloedafnamecondities, monsterbewerking, bewaring, interferentie
- oriënterend stollingsonderzoek
- diepgaand stollingsonderzoek (iPROVA: “Opleiding hematologie - hemostase” iPROVA: SOP’s basale en speciale stollingen Extra naslagwerken: “Practical Haematology” (Dacie and Lewis), “Hoffbrand’s Essential Hematology”)
e) immuunhematologie (“Practical Haematology” (Dacie and Lewis), “Hoffbrand’s Essential Hematology”)
- bloedgroep ABO en Rh(D) problematiek
- detectie onregelmatige antistoffen
- kruisproeven
f) moleculaire diagnostiek (iPROVA: “Opleiding hematologie - moleculaire testen”Extra naslagwerken: “Moleculaire diagnostiek” (Pelt-Verkuil), “A-Z of quantitative PCR” (Bustin S.A.))
- testprincipes kennen en begrijpen
g) cellulaire immunologie (iPROVA: “Opleiding hematologie - cellulaire immunologie” Extra naslagwerk: “Flow cytometric immunophenotyping for hematologic neoplasms” Craig FE, Blood 2008)
- Testprincipe, interpretatie van resultaten
h) humorale immunologie (iPROVA: “Opleiding hematologie - humorale immunologie”)
- Testprincipes, interpretatie van resultaten
4) Microbiologie tijdens truncus communis
- gramkleuring en microscopisch onderzoek van bacteriologische preparaten (iProva " Microscopisch onderzoek na Gramkleuring", tekstboeken)
- Giemsa-kleuring microscopisch onderzoek van dikke druppel preparaten in het kader van malaria diagnostiek (iProva " Microscopisch onderzoek na Gramkleuring", tekstboeken)
- entingsprocedures voor bacteriologische monsters (iProva " Enten en incuberen van voedingsbodems", tekstboeken)
- uitvoering van identificatie van bacteriën en interpretatie van het antibiogram (Cf. resultaat oefening "identificatie van kiemen", tekstboeken, inclusief Maldi-TOF MS)
- analyse van hemoculturen (iProva " Bloedkweek", tekstboeken)
- microscopisch onderzoek van parasieten in faeces (iProva " Parasitologisch onderzoek", tekstboeken)
- opsporen van antigenen van Cryptococcus, Legionella, Aspergillus, Pneumocystis carinii (Meerdere procedures en tekstboeken (accent leggen op verwachte perfomantie))
- differentiatie tussen Candida albicans en non-C albicans isolaten (iProva " Identificatie van gisten", tekstboeken)
- uitvoeren en interpretatie van biologische serologische parameters in het kader van multiorgaan donor onderzoek
- basiskennis infectieuze serologie (hepatitis ABC, HIV, CMV, toxoplasma) (Tekstboeken, met het accent op interpretatie)
- goede kennis van volgende micro-organismen: stafylokokken, enterobacteriaceae, frequente non-fermenters en vibrionaceae,
haemophilus, neisseria, streptokokken, B pertussis, legionella (Tekstboeken, EUCAST)
De doelstellingen worden overwegend in de praktijk verworven door:
- multidisciplinaire stafvergaderingen (1h/week)
- stafvergaderingen van de discipline (1h/week)
- bench-side teaching en bed-side teaching
- sessies voor technische vaardigheden
- gevalsbesprekingen
- zaalronde
- consultatie met supervisie (bvb. thrombotesten, bloedafname, infectiologie)
Deelname aan het onderwijs : Prof. K. Jochmans, Prof. I. Weets Tijdschriften in het vakgebied. Up-to-date en evidence based databanken.
Studiebegeleiding gebeurt door de stagemeester en medische/wetenschappelijke staff
Studiemateriaal beschikbaar in seminariebibliotheken van de diensten klinische biologie
De klinische biologie is dat onderdeel van de geneeskunde dat zich richt op het uitvoeren van laboratoriumontledingen op biologische
vochten of celmateriaal voor predictie, diagnose, prognose en monitoring van ziektetoestanden bij de volwassenen en kinderen. De klinisch
bioloog geeft deskundig wetenschappelijk gefundeerd advies betreffende het verantwoord gebruik en de interpretatie van klinisch
biologische testen. Hij staat borg voor de kwaliteit van de ontledingen van bij de monstername tot en met het rapporteren aan de
aanvragende arts en voor de organisatie en ontwikkeling van het laboratorium.
Naast het klassiek diagnostisch onderzoek, heeft de algemene klinisch bioloog een rol te spelen in de diagnostische evaluatieve
wetenschappen: evaluatie van gezondheidssystemen en verzorgingspatronen, analyse van (nieuwe) diagnostische en therapeutische
strategieën, met inbegrip van analyse, kostenefficiëntie en kostenefficaciteit, kwaliteitsanalyse, medico-economische analyses, “outcome
research”, decisionele analysen, nieuwe onderrichtmethodes en hun evaluatie.
Specifieke competenties
Tijdens de Master na Master verwerft de artsspecialist in opleiding (ASO) de noodzakelijke wetenschappelijke kennis, vaardigheden en
attitudes, voor zijn toekomstige beroepsleven. Deze zijn niet weg te denken van de beroepsvorming, zoals wettelijk bepaald door de
erkenningscommissies.
- continuering van het verwerven van medische kennis (en kennis van inbreng van basis wetenschappen in de klinische praktijk) en inzicht
(II1)
- diepgaande kennis verwerven in het specialisme (II2)
- vaardigheden verwerven, eigen aan het specialisme (II3)
- probleemoplossend vermogen ontwikkelen en toepassen in de praktijk (II4)
- de ASO in de klinische biologie beschikt over de nodige communicatieve eigenschappen, waarbij humane, ethische en maatschappelijke
aspecten een belangrijke rol spelen en dit binnen de relevante wettelijke regelgeving (III3)
- de ASO in de klinische biologie kent de principes van de medische informatica voor het leveren van optimale patiëntenzorg en voor het
onderhouden van de eigen deskundigheid (III7)
- de ASO in de klinische biologie heeft vakspecifieke kennis en probleemoplossend vermogen en weet deze in de praktijk toe te passen (III9)
- de ASO in de klinische biologie heeft praktische vakspecifieke vaardigheden en kan deze toepassen. Hij werkt aan de verdere ontwikkeling
en verbetering van deze vaardigheden in functie van een levenslang leren attitude (life-long learning) (III10)
- de ASO in de klinische biologie zet “standards of care” en formuleert kwaliteitseisen met betrekking tot de verschillende aspecten van zijn
vak (III11)
- de ASO in de klinische biologie zal na de masteropleiding voldoen aan de algemene en specifieke eindtermen eigen aan het
specialisme betreffende diagnostiek, therapeutisch beleid, prognose en preventie van de ziektebeelden/aandoeningen (III12)
- het zelfstandig aanpakken, stellen van de diagnose en behandelen van de meest frequente ziektebeelden/aandoeningen en/of situatiesin de klinische praktijk waarmee de klinisch-bioloog geconfronteerd wordt (bvb infectiologie, stolling, toxicologie en drugmonitoring (IV10)
- het zelfstandig en verantwoordelijk kunnen functioneren op de urgentie-eenheid van het laboratorium (IV11)
- correct kunnen inschatten wanneer overleg noodzakelijk is met een arts uit een andere discipline (IV12)
- begeleiden van studenten op niveau 1 opleiding artsspecialist (IV13)
De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën:
Examen Andere bepaalt 50% van het eindcijfer
ZELF Praktijkopdracht bepaalt 50% van het eindcijfer
Binnen de categorie Examen Andere dient men volgende opdrachten af te werken:
Binnen de categorie ZELF Praktijkopdracht dient men volgende opdrachten af te werken:
Evaluatie van klinisch-biologische en klinische vaardigheden. Observatie door opleiders, stafleden in de dagelijkse praktijk en directe
feedback.
Directe beoordeling via
- portfolio met evaluatiegesprekken (1 x/3 maand) aan de hand van een checklist
- examen via ondervraging door de jury Klinische Biologie op eind van niveau 2 over documenten, standard operating procedures uit
kwaliteitshandboek, en kritisch voorstellen en bespreken van een recent wetenschappelijk artikel relevant voor 1 van de disciplines van de
klinische biologie.
Deze aanbieding maakt deel uit van de volgende studieplannen:
Master in de specialistische geneeskunde: klinische biologie