6 ECTS credits
150 u studietijd
Aanbieding 2 met studiegidsnummer 4023663ENR voor alle studenten in het 1e semester met een verdiepend master niveau.
In dit vak wordt maatschappelijke veiligheid bestudeerd vanuit een ideeënhistorische, rechtsfilosofische en criminologische kijkhoek. Daarbij zullen zowel feitelijke evoluties in het denken over veiligheid alsook normatieve vraagstukken aan bod komen. Eerst wordt gekeken naar de historische wortels van het actuele denken over veiligheid, dit met gebruikmaking van een breed sociologisch blikveld in verband met de laatmoderniteit. Dit brede blikveld wordt vervolgens verengd tot een criminologisch perspectief op veiligheid. Vraagstukken die behandeld worden zijn onder andere: is het bewerkstelligen van veiligheid een staatstaak? Welke strategieën worden binnen de politieke rationaliteit en het juridische forum gebruikt om het doel van veiligheid te verkrijgen? Is (vraag & aanbod naar/van) veiligheid 'self-evident' ("hoe meer veiligheid, hoe beter") of behoeft die een speciale rechtvaardiging, zoals de rechtvaardiging van straf? In een derde fase wordt ingezoomd op de juridische rationaliteit in verband met veiligheid. De focus gaat daarbij uit naar risicostrafrecht, met name in verhouding tot terrorisme en andere vormen van georganiseerde criminaliteit. Dit gebeurt vanuit een machtskritisch perspectief: risicojustitie lijkt onverzoenbaar met de klassieke retributieve en retrospectieve uitgangspunten van het Belgisch strafrecht. Deze trend komt bijvoorbeeld tot uiting in de uitbreiding van bestuurlijke dwangmaatregelen ter bestrijding van terrorisme en in de toename van de strafbare voorbereiding.
In het volgende luik wordt gekeken positieve mensenrechtenverplichtingen die voortspruiten uit het EHRM (de plicht om het leven en de lichamelijke integriteit van burgers te beschermen) en, in aansluiting daarop, naar het absolute nulpunt van een democratische beschaving die geen oog meer heeft voor de ethische uitgangspunten van het strafrecht: marteling. De politiek-ethische legitimatie die aan een dergelijk 'beleid' ten grondslag ligt, loopt langs de lijnen van het argument van het minste kwaad: hoe groter het gevaar is, des te uitzonderlijker ook de middelen mogen zijn om dit kwaad te bestrijden, zelfs wanneer die middelen zelf ook niet zonder gevaar zijn. Op die manier ontstaat er een systeem van uitzonderingsrecht dat initieel bedacht wordt om gedurende een korte periode het hoofd te bieden aan een uitzonderlijke bedreiging van de veiligheid, maar dat gaandeweg als “normaal” beschouwd wordt en dat blijft voortbestaan ook wanneer geen acute terrorismedreiging meer aantoonbaar is. Aan de orde komen: de disproportionele groei van de uitvoerende macht onder de Bush-regering en de legitimatie van foltering via het “ticking bomb” scenario door de juristen van het Amerikaanse “Office of Legal Council” (onder de Bush regering) en de kritiek daarop. De vraag of foltering ooit gerechtvaardigd kan worden - met name of er een rationele (liberaal-democratische) begronding voor foltering bestaat - zal daarbij ook vanuit ethisch perspectief onderzocht worden.
Verder kunnen in verhouding tot actuele maatschappelijke hangijzers andere thema's aan bod komen, zoals veiligheid en ordening van de publieke ruimte in een grootstedelijke context, narcoterrorisme, het oneigenlijke gebruik van technologische innovaties om veiligheid te bewerkstelligen, of de vraag of lekenrechtspraak nog wel een actueel instrument is om grote terrorismezaken te doen beoordelen.
Tenslotte zal in enkele gastcolleges aandacht besteed worden aan de motivationele aspecten van radicalisering en aan de problematiek van de verhouding tussen subjectieve (on)veiligheid en migratie/etnisch profileren. De thema's voor de gastcolleges worden van jaar tot jaar herbekeken en worden bij aanvang van het academiejaar op canvas geplaatst.
Een reader met teksten zal via Canvas ter beschikking gesteld worden. In de les wordt gebruik gemaakt van een PowerPoint-presentatie, die de hoofdlijnen van de verplichte literatuur herneemt.
In dit vak worden enkel colleges gedoceerd door de docent. Studenten kunnen vragen stellen en discussiepunten naar voor brengen. Doel is dat studenten reflexief leren omgaan met vraagstukken rond veiligheid en vrijheid en dat ze op een leergierige wijze zelf onderzoek leren doen over rechtsfilosofische vraagstukken.
De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën:
Examen Schriftelijk bepaalt 100% van het eindcijfer
Binnen de categorie Examen Schriftelijk dient men volgende opdrachten af te werken:
Schriftelijk examen: multiple choice.
Deze aanbieding maakt deel uit van de volgende studieplannen:
Master in de rechten: Dual Master in Comparative Corporate and Financial Law
Master in de rechten: burgerlijk en procesrecht
Master in de rechten: criminologie
Master in de rechten: economisch recht
Master in de rechten: fiscaal recht
Master in de rechten: internationaal en Europees recht
Master in de rechten: publiek recht
Master in de rechten: sociaal recht
Master in de rechten: strafrecht
Master in de rechten: Law and Technology
Master in de criminologische wetenschappen: Standaard traject
Educatieve master in de maatschappijwetenschappen: rechten (90 ECTS, Etterbeek)
Educatieve master in de maatschappijwetenschappen: criminologische wetenschappen (90 ECTS, Etterbeek)