11 ECTS credits
330 u studietijd
Aanbieding 1 met studiegidsnummer 1018021ANR voor alle studenten in het 1e en 2e semester met een inleidend bachelor niveau.
1. Wetenschappelijk denken: Prof. Hellemans en I. Steenhout.
De inhoud van Wetenschappelijk denken bestaat uit twee delen
Deel 1. Wetenschappelijk denken: Prof. K. Hellemans
Dit deel brengt de studenten een aantal basisvaardigheden en inzichten bij die essentieel zijn voor hun oriëntatie binnen het academisch onderwijs en begrip van het hedendaagse biomedisch en farmaceutisch gerichte onderzoeksproces. De evolutie van het wetenschappelijk denken en onderzoek naar de hedendaagse wetenschapsbeoefening wordt tijdens de hoorcolleges in perspectief gezet aan de hand van voorbeelden die verwijzen naar concrete en voor de student herkenbare verworvenheden uit de levens- en natuurwetenschappen. Aan de hand van de empirische cyclus wordt uiteengezet dat het proces van kennisvergaring, het wetenschappelijk onderzoek, wetenschapscommunicatie en -publicatie innig verstrengeld zijn en hun eigen systematiek hebben. De student maakt hierbij kennis met de inzichten van Karl Popper en met de methode van onderzoek waarin het vinden van denkfouten belangrijker is dan de bevestiging van hypothesen. Dat wetenschap als maatschappelijk verschijnsel ook sociologische kenmerken vertoont en verstrengeld is met belangrijke ethische en morele vragen wordt geïllustreerd aan de hand van het werk van hedendaagse wetenschapsfilosofen. Gevallen waarin het wetenschappelijk denken en handelen gecompromitteerd werden door dogmatiek en politiek worden besproken, maar ook moderne voorbeelden van wetenschappelijk falen waar het eigenbelang van de onderzoeker centraal staan (plagiaat, onderzoeksvervalsing) worden behandeld. De student zal ook een toepassingsgericht inzicht krijgen in de verschillende publicatievormen van wetenschappelijke informatie, de organisatie van de wetenschappelijke literatuur, de structuur, het schrijven en de evaluatie van wetenschappelijke artikels, het omgaan met bronnen, citeren en refereren, en maakt kennis met diversie databanken en strategieën voor het gericht zoeken, kritisch leren lezen en beoordelen van artikels. Tevens zullen onderwerpen zoals als experimentele vraagstelling, meting, interpretatie van gegevens, visualisering van kwantitatieve informatie en rapportering aan bod komen. Deze onderwerpen worden inhoudelijk behandeld tijdens de hoorcolleges en verder geoefend tijdens de practica waarin het verwerven van een logische/kritische zoekstrategie, het kritisch omgaan met en het verwerken van de gevonden informatie en het begrijpen van en toepassen van richtlijnen bij lezen en schrijven van wetenschappelijke teksten centraal staan. Zoekstrategieën van wetenschappelijke literatuur zijn enkel mogelijk mits men de woord- en taalhulpmiddelen zowel in de Nederlandse als Engelse taal beheerst (biomedisch onderzoek wordt voornl. gepubliceerd in het Engels). De hoorcolleges behandelen de te kennen leerstof, en zijn bovendien essentieel voorbereidend voor de practica. Samen vormen ze een geheel om de beoogde competenties te verwerven.
Deel 2. Digital Health: I. Steenhout
Het doel van het gedeelte Digital Health binnen Wetenschappelijk denken is de studenten vertrouwd te maken met de moderne ICT, voor gebruik als student, als onderzoeker en als professional in de medische sector. Er wordt vertrokken van de belangrijkste basisbegrippen van de informatica, om vervolgens de belangrijkste toepassingen te bestuderen en te oefenen, inclusief elektronische medische informatiebronnen.
De topics die achtereenvolgend aan bod komen zijn: basis computers en digitale interacties, kernconcepten uit de informatica (zoals de Wet van Moore, standaarden en protocollen), elektronische informatiebronnen, digitale veiligheid en encryptie, formeel logisch denken en de link met het wetenschappelijk zoekproces, en eGezondheid in België.
2. Epidemiologie: Prof. Bilsen
In de hoorcolleges epidemiologie krijgt de student een grondige introductie in de belangrijkste principes en concepten van de epidemiologie, geïllustreerd met voorbeelden uit de praktijk. Er wordt kort stilgestaan bij de achtergrond en geschiedenis van de epidemiologie. Epidemiologie wordt gedefinieerd en de specifieke benadering van ziekte en gezondheid wordt toegelicht... Er wordt meer uitgebreid stilgestaan bij de verschillende basisbegrippen en meest voorkomende epidemiologische maten zoals mortaliteit, morbiditeit, incidentie, prevalentie, epidemiologische breuk, standaardisatie,... In een apart deel wordt ingegaan op de betrouwbaarheid en validiteit van metingen en screening. Vervolgens komen verschillende epidemiologische onderzoeksmethoden aan bod, zowel observationele designs, zoals cross-sectioneel, patiënt-controle studies, longitudinaal, cohort studies, ecologische studies, als experimentele designs, zoals randomized controlled clinical, field en community studies. Verschil tussen causaliteit en associaties wordt duidelijk uitgelegd. Doorheen de ganse cursus worden concrete toepassingen en voorbeelden gebruikt om de theorie, concepten en werkwijze binnen de epidemiologie te verhelderen en de link met de praktijk te bewaren.
3. Statistiek: Prof. Buyl
• Kennismaking met de belangrijkste gegevensstructuren en basisbegrippen van gegevensverwerking.
• Inleiding tot de kansrekening en een bespreking van soorten variabelen en statistische schalen volgens de definities betreffende kansveranderlijken
• Begrippen van beschrijvende statistiek (parameters en grafische voorstellingen)
• Discrete (binomiale en poisson verdeling) en continue verdelingen (normale, t-, Chi2- en F-verdeling)
• Grondbeginselen van de statistische analyse
• Schatters en betrouwbaarheidsintervallen
• Basis hypothese toetsen voor continue variabelen (zowel parametertoetsen als vergelijkingstoetsen)
• Toetsen voor discrete variabelen (chi2, Fisher's exact toets,…)
• Niet-parametrische toetsen
• Variantie analyse (ANOVA)
• Contrasttoetsen
4. Epistat: Prof. Bilsen
Opzetten en uitvoeren van een wetenschappelijk onderzoek(je) rond een opgegeven thema in kleine groepen van studenten, die wekelijks hiervoor samenkomen onder begeleiding van een tutor. Alle fasen van de empirische cyclus worden doorlopen, gebruik makend van de inzichten en vaardigheden opgedaan in de hoor- en werkcolleges Wetenschappelijk denken, Informatica, Epidemiologie, en Statistiek, en in de flash-colleges van Epistat (zie later)
Epistat is een jaar-opleidingsdeel, bestaande uit 3 blokken en 9 delen (met in totaal een 20-tal bijeenkomsten)
Blok 1: Probleemstelling, literatuuronderzoek en onderzoeksvraag
1. Definiëren van een probleem
2. Verzamelen en interpreteren van bestaande literatuur omtrent dit probleem
3. Formuleren van een te onderzoeken vraagstelling
Blok 2: Onderzoek opzetten en uitvoeren
4. Kiezen van een onderzoeksdesign
5. Kiezen van een meetmethode, ontwikkelen van een meetinstrument
6. Verzamelen van gegevens
Blok 3: Onderzoeksresultaten analyseren, besluiten trekken en presenteren
7. Analyseren van de gegevens
8. Conclusies formuleren (bevestigen of bijstellen van de theorie; terugkoppeling literatuur)
9. Rapporteren (mondeling en schriftelijk)
In het kader van Epistat worden tevens flash-colleges ingelast: korte uiteenzettingen met bijkomende theoretische en praktische uitleg m.b.t. de onderzoeksfase waarin de groepen zich op dat moment bevinden (bv. over het opstellen van een codeboek, het opstellen van een statistisch analyseplan, het rapporteren van gegevens, ...)
• Eigen aantekeningen van de student tijdens de lesuren.
• Voor de geïntegreerde practica wetenschappelijk denken en medische informatica is aanwezigheid verplicht. Indien de student in de onmogelijkheid is een practicum bij te wonen dient dit vooraf gemeld te worden aan de docent. Afwezigheid door ziekte dient gestaafd te worden met een gewettigde afwezigheid. Er wordt ook verwacht dat de student minstens wekelijks het elektronisch leerplatform checkt voor updates i.v.m. het vak.
• Basis studiemateriaal EPISTAT:
- Blokboek met algemene uitleg over Epistat
- Powerpoint presentaties van flash-colleges
- Leerboek Epidemiologie (Leon Gordis. Epidemiology fourth edition. Saunders Elsevier, 2019)
- Ad hoc wetenschappelijke artikels
• Basis studiemateriaal Statistiek:
- Powerpoint presentaties van hoorcolleges en oefeningen statistiek
- Handouts van oefeningen statistiek
• Basis studiemateriaal Epidemiologie:
- Powerpoint presentaties van hoorcolleges en oefeningen epidemiologie
- Handouts van oefeningen epidemiologie
- Leerboek Epidemiologie (Leon Gordis. Epidemiology fourth edition. Saunders Elsevier, 2019)
• Ondersteunende informatie
• Blokboek met algemene uitleg over Epistat
- Epistat kalender
- Richtlijnen over presenteren van onderzoeksgegevens en over het schrijven van wetenschappelijk artikels
• Aanvullend studiemateriaal
- Vandenbroucke JP en Hofman A. Grondslagen der epidemiologie. Reed Business, Amsterdam 2009.
- Hofman A. et al. Klinische Epidemiologie. Bunge, Utrecht 2002.
- Bouter LM, Dongen MCIM van, Zielhuis GA. Epidemiologisch onderzoek: opzet en interpretatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum, 2010.
- B. Kirkwood and J.A.C. Sterne. Essential Medical Statistics. Blackwell Science publications, 2003.
De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën:
Examen Schriftelijk bepaalt 60% van het eindcijfer
WPO Groepswerk bepaalt 30% van het eindcijfer
WPO Praktijkopdracht bepaalt 10% van het eindcijfer
Binnen de categorie Examen Schriftelijk dient men volgende opdrachten af te werken:
• Wetenschappelijk Denken met een wegingsfactor 25 en aldus 15% van het totale eindcijfer.
Toelichting: Eind eerste semester, de stof van de hoorcolleges 'Wetenschappelijk Denken' wordt samen met ‘Medische Informatica' geëxamineerd via schriftelijke meerkeuzevragen (met toepassing van verhoogde cesuur) en open vragen. Beide deelexamens verlopen gesloten boek.
• Medische Informatica met een wegingsfactor 25 en aldus 15% van het totale eindcijfer.
Toelichting: Eind eerste semester, de stof van de hoorcolleges 'Medische Informatica' wordt samen met 'Wetenschappelijk Denken' geëxamineerd via schriftelijke meerkeuzevragen (met toepassing van verhoogde cesuur) en open vragen. Beide deelexamens verlopen gesloten boek.
• Epidemiologie met een wegingsfactor 25 en aldus 15% van het totale eindcijfer.
Toelichting: Eind eerste semester. Het examen verloopt gesloten boek.
• Statistiek met een wegingsfactor 25 en aldus 15% van het totale eindcijfer.
Toelichting: eerste week na de lentevakantie. Het examen verloopt open boek.
Binnen de categorie WPO Groepswerk dient men volgende opdrachten af te werken:
• EPISTAT opdracht met een wegingsfactor 100 en aldus 30% van het totale eindcijfer.
Toelichting: Eind tweede semester. Hiervoor wordt GEEN tweede zittijd georganiseerd.
Binnen de categorie WPO Praktijkopdracht dient men volgende opdrachten af te werken:
• Taak WD/INF met een wegingsfactor 100 en aldus 10% van het totale eindcijfer.
Toelichting: Eind eerste semester
Voor het gedeelte Wetenschappelijk denken:
Deel 1: wetenschappelijk denken
De student:
- kent de historische basis van het westerse wetenschappelijk denken.
- kent de wetenschappelijke methode en het wetenschappelijke proces.
- is op de hoogte van het logisch model van het wetenschappelijk onderzoeksproces en herkent ook het maatschappelijk proces in de wetenschap.
- weet wat wetenschappelijk falen is en kan de diverse vormen daarvan identificeren.
- kan literatuur opzoeken en correct refereren met de moderne informatica middelen.
- kent het belang van de juiste sleutelwoorden en zoektermen
- heeft een basiskennis van de wijze waarop kwantitatieve gegevens grafisch correct worden uitgedrukt.
- kent het verband tussen wetenschapsbeoefening en de wetenschappelijke publicaties.
- kent de verschillende publicatievormen, en kan de kwaliteit van wetenschappelijke artikels beoordelen aan de hand van bibliometrische indicatoren: impact factor, citatie-index, Hirsch index, percentiel…
- heeft een basiskennis van de wijze waarop kwantitatieve gegevens grafisch correct worden uitgedrukt.
Deel 2: Digital Health:
De student:
- kan vlot omgaan met de eenheden van de informatica en deze converteren.
- kan de meest geschikte informatica toepassingen zoeken, kiezen en gebruiken voor het (levenslange) leren, onderzoek en de medische praktijk.
- kan de meest relevante medische informatiebronnen onderscheiden en gebruiken op de meest adequate wijze.
-is bekend met het belang van standaarden, protocollen en patiëntenrecords
- kan de beste principes van veiligheid en privacy aspecten in de informatica toepassen.
- kent de basis van het eGezondheidslandschap
Voor het gedeelte Epidemiologie:
-De student kan belangrijke historische en actuele ontwikkelingen in de epidemiologie schetsen.
-De student kan een definitie geven van epidemiologie in termen van object en methode
-De student kan voorbeelden van toepassingen van epidemiologie geven
-De student kan de belangrijkste epidemiologische begrippen uitleggen (mortaliteit, morbiditeit, prevalentie, incidentie, betrouwbaarheid, validiteit, vertekening, confounding,.causaliteit, associatie,..)
-De student kan freqentie- en associatiematen berekenen in eenvoudige situaties (prevalentie, incidentie, incidentiedichtheid, stertecijfers, relatief risico, attributief risico, odds ratio, ...)
-De student kan de verschillende onderzoeksdesigns uitleggen en de voor- en nadelen ervan alsook de toepasbaarheid ervan aantonen.
-De student is in staat om gegevens van (medisch gericht) wetenschappelijk onderzoek begrijpend te lezen en kritisch te beoordelen.
-De student kan aangeven wat verstaan wordt onder 'empirische onderzoekscyclus"
Voor het gedeelte Statistiek:
De student zal inzicht verwerven in:
- het kunnen inschatten van eigenschappen van gegevens.
- het begrijpen en toepassen eigenschappen van kansrekenen.
- statistische toetsen (chi kwadraat toets, F toets, T toets, ANOVA, …).
- besluiten nemen voor statistische toetsen (een- of tweezijdig).
Voor het gedeelte EPISTAT (GEEN tweede zittijd).
- De student heeft inzicht in de achtergrond van wetenschappelijk onderzoek en begrijpt de cyclus van empirisch wetenschappelijk onderzoek.
- De student kan zelf een volledig wetenschappelijk onderzoek(je) opzetten en uitvoeren, vertrekkend van literatuurstudie en probleemstelling tot en met de rapportage via presentatie en in artikelvorm.
- De student is in staat om gegevens van (medisch gericht) wetenschappelijk onderzoek systematisch op te zoeken, begrijpend te lezen en kritisch te beoordelen.
- De student kan een duidelijke onderzoeksvraag formuleren.
- De student kan een meetinstrument ontwikkelen of verfijnen.
- De student kan een voorstel tot aangepaste steekproef maken.
- De student kan efficiënt onderzoeksgegevens verzamelen.
- De student kan een codeboek en een analyseplan voor de verzamelde gegevens opstellen met o.a. vermelding van de geschikte statistische analysemethode.
- De student kan de verzamelde gegevens correct analyseren met behulp statistische software.
- De student kan kritisch reflecteren op het eigen onderzoek en de onderzoeksresultaten.
- De student is in staat om de onderzoeksresultaten op een overzichtelijke en gestructureerde manier te rapporteren, zowel mondeling via presentatie als schriftelijk in een wetenschappelijk artikel.
- De student kan actief, taakgericht en efficiënt in groep samenwerken.
- De student geeft blijk van een wetenschappelijke basisattitude.
De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën:
Examen Schriftelijk bepaalt 60% van het eindcijfer
WPO Groepswerk bepaalt 30% van het eindcijfer
WPO Praktijkopdracht bepaalt 10% van het eindcijfer
Binnen de categorie Examen Schriftelijk dient men volgende opdrachten af te werken:
Binnen de categorie WPO Groepswerk dient men volgende opdrachten af te werken:
Binnen de categorie WPO Praktijkopdracht dient men volgende opdrachten af te werken:
Het studiedeel 'Evidence Based Medicine : methodologie van wetenschappelijk onderzoek' bestaat uit zes delen, met name: Wetenschappelijk denken, Medische informatica, Taak WD/INF (geïntegreerde taak), Epidemiologie, Statistiek en EPISTAT.
Voor het deel 'Wetenschappelijk denken', het deel ‘Epidemiologie’ en het deel van 'Medische informatica' wordt er een DEELEXAMEN georganiseerd in eerste examenperiode van de eerste zittijd (januari). Dit betekent dat, in geval van niet slagen, er pas in augustus/september kan deelgenomen worden aan een eventuele tweede zittijd.
Het deel Taak WD/INF (geïntegreerde taak) wordt digitaal binnen gevraagd via Canvas voor de eerste examenperiode van de eerste zittijd (januari). Studenten dienen de taak op papier binnen te brengen op de dag van het examen, of zoals anders meegedeeld tijdens de lessen. Ook hier betekent dat, in geval van niet slagen, er pas in augustus/september kan deelgenomen worden aan een eventuele tweede zittijd. Deelname aan het WPO is verplicht, niet deelname kan resulteren in een uitsluiting voor het aanleveren van de geïntegreerde taak.
Voor het deel 'EPISTAT' vindt het examen plaats in de laatste twee lesweken van het tweede semester (eind mei). Voor dit gedeelte is GEEN herkansing mogelijk in tweede zittijd. EPISTAT wordt gescoord aan de hand van een groepscijfer. Binnen één groep heeft elke student hetzelfde groepscijfer. Dit groepscijfer wordt bepaald als volgt: 1) 50% voor het ingeleverde artikel en 2) 50% voor de presentatie.
Dit groepscijfer wordt per student verder aangepast op basis van: 1) de peer-assessment waar de student door de groepsleden beoordeeld wordt op de geleverde bijdrage doorheen het academiejaar: cijfer kan hierdoor verhogen of verlagen, en 2) de stiptheid waarmee de student documenten indient (wekelijkse verslagen, tussentijdse opdrachten, peer-assessment,... ): het cijfer kan hierdoor verlagen.
Het onvoldoende volgen van de wekelijkse meetings, het herhaaldelijk missen van deadlines of het niet uitvoeren van afspraken kan voor de betrokken student leiden tot weigering tot deelname aan het examen. Afwezigheid voor een EPISTAT vergadering, dient gewettigd te worden binnen de 5 kalenderdagen. De originele bewijsstukken worden aan het secretariaat van de faculteit bezorgd, tevens wordt een kopie hiervan vooraf aan de tutor aangeleverd per mail.
Het deel ‘Statistiek’ zal getoetst worden in de eerste lesweek na de lentevakantie. Herkansing maakt deel uit van de tweede zittijd (augustus/september).
De punten voor alle vijf de delen worden pas kenbaar gemaakt na de juni/juli zittijd.
Het opleidingsonderdeel wordt beoordeeld met één eindcijfer. Dit eindcijfer bestaat uit de volgende deelcijfers gewogen volgens hun respectievelijke gewichten: Wetenschappelijk denken, Medische Informatica, Taak WD/INF (geïntegreerde taak), Epidemiologie, Statistiek en Epistat. Deze deelcijfers kunnen op aanvraag van de student worden bekomen. Er wordt een rekenkundig gemiddelde gemaakt op voorwaarde dat de student voor elk van de onderdelen (WD, INF, STAT, epidemiologie, epistat, met uitzondering van het WPO geïntegreerde taak) minstens 50% haalt of op maximaal één van deze onderdelen een cijfer tussen 45% en 49%. Bij een cijfer van 44% of lager op één of meer van deze onderdelen (inclusief het WPO geïntegreerde taak) is het eindcijfer voor het gehele vak gelijk aan dat van het laagste resultaat. Bij slechts één cijfer tussen 45% en 49% op één van boven vermelde onderdelen wordt het rekenkundig gemiddelde bepaald. Indien meer dan één cijfer tussen 45% en 49% op één van boven vermelde onderdelen werd behaald, zonder inclusie van cijfers van 44% of lager, zal het eindresultaat naar 45% (of te 9/20) gebracht worden. Afwezigheid op een examenonderdeel leidt tot de resultaatcode 'afwezig' op het geheel.
Deelvrijstellingen zijn mogelijk in de 2e zittijd van het desbetreffende academiejaar voor die onderdelen waarvoor 50% behaald werd. Deelvrijstellingen kunnen WEL overgedragen worden naar een ander academiejaar.
Het examenonderdeel EPISTAT kan niet worden hernomen in tweede zittijd. Het deelresultaat voor dit examenonderdeel wordt overgedragen naar de tweede zittijd. De deelresultaten van de overige examenonderdelen worden, bij een resultaat van minstens 50%, overgedragen naar de tweede zittijd. De student die tweede zit heeft en die één of meerdere examenonderdelen toch wenst te hernemen (m.u.v. EPISTAT waarvoor geen herkansing mogelijk is) stuurt een e-mail naar de docent uiterlijk voor aanvang van de tweede zittijd. Eenmaal de student gemeld heeft dat hij wil afzien van zijn deelcijfer, verliest hij onherroepelijk dit deelcijfer.
De deelresultaten worden niet automatisch overgedragen naar het volgende academiejaar, tenzij de student dit expliciet aanvraagt (indien een deelresultaat van 50% of meer). De student vult hiervoor online het aanvraag tot vrijstellingen formulier in (link beschikbaar via Canvas), gestaafd met de nodige documenten. De student krijgt enkel de vrijstelling wanneer alle documenten hiervoor correct werden aangeleverd. Elke aanvraag wordt behandeld tot en met 15 oktober en wordt via mail beantwoord aan de student.
Toegestane onvoldoende
Kijk in het aanvullend OER van je faculteit na of een toegestane onvoldoende mogelijk is voor dit opleidingsonderdeel.
Deze aanbieding maakt deel uit van de volgende studieplannen:
Bachelor in de geneeskunde: Standaard traject (6 jaar)
Bachelor in de geneeskunde: Startplan (6 jaar)