Nederlandse taalkunde: klank- en woordleer

3 ECTS credits
75 u studietijd

Aanbieding 1 met studiegidsnummer 1020939ANR voor alle studenten in het 2e semester met een inleidend bachelor niveau.

Semester

2e semester

Inschrijving onder examencontract

Niet mogelijk

Beoordelingsvoet

Beoordeling (0 tot 20)

2e zittijd mogelijk

Onderwijstaal

Nederlands

Faculteit

Faculteit Letteren en Wijsbegeerte

Verantwoordelijke vakgroep

Linguistics and Literary Studies

Onderwijsteam

Rik Vosters (titularis)
Lauranne Harnie
Yasmin Crombez

Onderdelen en contacturen

0 contacturen Exam
26 contacturen Lecture
13 contacturen Practical exercises

Inhoud

Dit studiedeel biedt een eerste taalkundige kijk op de Nederlandse taal.

In een eerste deel gaat dit studiedeel dieper in op de fonetiek en fonologie van het Nederlands. We behandelen achtereenvolgens enkele basisbegrippen uit de fonetiek (o.a. de spraakketen, spraakproductie- en receptie, de menselijke spraakorganen, het internationaal fonetisch alfabet), de articulatie van vocalen en consonanten in het Nederlands, de basisbegrippen uit de segmentele fonologie (o.a. fonemen, allofonen en distinctieve kenmerken), diverse fenomenen uit de studie van connected speech (o.a. coarticulatie, fonologische regels, assimilatie, reductie, deletie, insertie), en enkele aspecten van uitspraakvariatie in het hedendaagse Nederlands.

Vervolgens richt dit studiedeel zich in een tweede deel op de (lexicale) morfologie. We staan stil bij enkele basisconcepten van geleedheid op woordniveau, en besteden vervolgens aandacht aan de derivationele morfologie (afleidingen) en de compositionele morfologie (samenstellingen). Vertrekkend van het woord als eenheid van vorm en betekenis krijgen ook de kruisverbanden tussen morfologie en (lexicale) semantiek hierbij de nodige aandacht.

In een laatste, minder omvangrijk deel behandelen we (indien de tijd het toelaat) het ontstaan en de ontwikkeling van de Nederlandse orthografie, en verkennen we de systematiek van de spelling op basis van de onderliggende fonologische en morfologische principes.

Theoretische concepten worden aan de hand van oefeningensessies toegepast en ingeoefend.

Studiemateriaal

Cursustekst (Vereist) : Nederlandse taalkunde, Klank- en Woordleer, R. Vosters, VUB, 2220170007267, 2020
Handboek (Aanbevolen) : Basisbegrippen fonetiek en fonologie, W. Decoster & H. Smessaert, Leuven/Den Haag: Acco., 9789463440516, 2017
Handboek (Aanbevolen) : Morfologie, De woordstructuur van het Nederlands, G. Booij & A. van Santen, 3de herziene uitgave, Amsterdam: Amsterdam University Press., 9789462986077, 2017

Bijkomende info

Syllabus te verkrijgen via Standaard Student Shop (http://my.vub.ac.be/boeken-en-cursussen).

De hoorcolleges zijn gebaseerd op de relevante hoofdstukken uit:

Decoster, W. & H. Smessaert (2017), Basisbegrippen fonetiek en fonologie. Leuven/Den Haag: Acco.

Booij, G. & A. van Santen (2017), Morfologie. De woordstructuur van het Nederlands. Tweede, herziene uitgave. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Studenten kunnen zich indien gewenst een kopie van deze werken aanschaffen via de Standaard Student Shop (http://my.vub.ac.be/boeken-en-cursussen).

Samenvattende en aanvullende slides op basis van de relevante hoofdstukken uit deze werken worden in de loop van het semester en in de syllabus ter beschikking gesteld. Daarnaast gelden ook de (digitaal aangeboden) opgegeven extra literatuur, hand-outs en oefeningen uit de hoor- en werkcolleges als verplicht studiemateriaal, en dienen studenten zelf uitvoerig aantekeningen te maken bij de colleges.

Leerresultaten

Leerdoelstellingen

1. De studenten kunnen de diverse analyseniveaus van taal (grafeem, klank, foneem, morfeem, woord, woordgroep, zinsdeel, zin) en bijhorende taalkundige disciplines herkennen en onderscheiden, en zijn in staat om de in het opleidingsonderdeel behandelde concepten en methodes te situeren in dit overzichtskader. [Dublin-descriptor NVAO: kennis en inzicht]

2. Voor het onderdeel fonetiek en fonologie kunnen de studenten de behandelde basisbegrippen identificeren en definiëren, en kunnen ze uitleggen hoe diverse klanken en fonemen tot stand komen binnen de spraakketen. Voor het onderdeel morfologie zijn ze in staat om het onderscheid tussen compositie en derivatie te schetsen, en kunnen ze de behandelde woordvormingsprocessen en opbouw van afleidingen en samenstellingen uitleggen en illustreren. Voor het onderdeel orthografie kunnen de studenten een beknopt overzicht van de ontwikkeling van de Nederlandse spelling geven, en kunnen ze de verbanden tussen orthografie en fonologie enerzijds, en tussen orthografie en morfologie anderzijds kort beschrijven en illustreren. [Dublin-descriptor NVAO: kennis en inzicht]

3. Bovendien zijn de studenten in staat om de klanken en fonemen van het Nederlands te herkennen en wetenschappelijk te beschrijven, en kunnen ze de behandelde fonologische regels op reële voorbeelden toepassen. Daarenboven kunnen ze gelede woorden morfologisch analyseren en eigen voorbeelden aanreiken van de behandelde derivationele en compositionele processen. [Dublin-descriptor NVAO: toepassen kennis en inzicht]

4. De studenten doen de nodige vaardigheden op om zelfstandige basis geziene en ongeziene taaluitingen vanuit fonetisch, fonologisch en morfologisch oogpunt adequaat te beschrijven en analyseren. [Dublin-descriptor NVAO: leervaardigheden]

5. De studenten kunnen in het Standaardnederlands zowel in gesproken als geschreven vorm rapporteren over hun kennis en toepassing van fonetische, fonologische, morfologische en orthografische basisbegrippen, in een gepast wetenschappelijk register en met een relatief accuraat gebruik van de aangeleerde vakterminologie. [Dublin-descriptor NVAO: communicatie]

Beoordelingsinformatie

De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën:
Examen Mondeling bepaalt 40% van het eindcijfer

Examen Schriftelijk bepaalt 30% van het eindcijfer

WPO Praktijkopdracht bepaalt 30% van het eindcijfer

Binnen de categorie Examen Mondeling dient men volgende opdrachten af te werken:

Mondeling examen met een wegingsfactor 1 en aldus 40% van het totale eindcijfer.

Toelichting: Het mondelinge examen omvat een korte ondervraging over de geziene leerstof, met nadruk op eerder theoretische kennis en inzicht (cf. leerdoelstellingen 1, 2, 5). Er wordt een korte voorbereidingstijd van 5 à 10 minuten per student voorzien.

Binnen de categorie Examen Schriftelijk dient men volgende opdrachten af te werken:

Schriftelijk examen met een wegingsfactor 1 en aldus 30% van het totale eindcijfer.

Toelichting: Het schriftelijk examen bestaat uit een reeks oefeningen die in het verlengde liggen van de oefeningen tijdens het semester. De nadruk ligt op het toepassen van de opgedane kennis en inzichten (cf. leerdoelstellingen 3, 4, 5).

Binnen de categorie WPO Praktijkopdracht dient men volgende opdrachten af te werken:

Opdracht: fonetisch werk met een wegingsfactor 1 en aldus 30% van het totale eindcijfer.

Toelichting: De opdracht behelst een fonetische transcriptie van spontaan gesproken taalgebruik in een niet-standaardtalige variëteit van het Nederlands, waarop vervolgens een beperkte linguïstische studie van één of meerdere relevante variabelen wordt uitgevoerd (cf. leerdoelstellingen 3, 4 en 5). Nadere instructies over deze opdracht worden in de loop van het semester bekendgemaakt.

Aanvullende info mbt evaluatie

Studenten kunnen enkel slagen voor het opleidingsonderdeel als geheel, als ze voor elk van de aparte evaluatieonderdelen minimaal een deelcijfer van 8/20 hebben behaald. Als ze voor één van de aparte evaluatieonderdelen minder dan 8/20 hebben gescoord, kan het eindcijfer voor het opleidingsonderdeel als geheel maximaal 9/20 bedragen.

Studenten die niet deelnemen aan één onderdeel van de evaluatie zullen voor het geheel van het college een afwezigheidscijfer ontvangen.

Deelcijfers kunnen op schriftelijke vraag (voorafgaand aan de examenperiode) van de student worden overgeschreven naar een latere zittijd binnen hetzelfde academiejaar.

Late indieningen van opdrachten, taken of papers worden tot 48 uur na de in het college opgegeven deadline aanvaard. Voor een indiening tot 24 uur na de deadline (per e-mail en op papier) wordt het behaalde deelcijfer met 15% verminderd, en voor een indiening tussen 24 en 48 uur na de deadline (per e-mail en op papier) wordt het behaalde deelcijfer met 30% verminderd. Indieningen die meer dan 48 uur na de deadline worden ontvangen, worden niet gequoteerd en worden als afwezigheidscijfers ingevoerd. Alle opgegeven deadlines gelden zowel voor digitale als voor papieren indieningen.

Spreekuur: na afspraak via http://www.rikvosters.be/afspraak

Academische context