Probleemoplossend vermogen in klinische biologie deel 1

25 ECTS credits
750 u studietijd

Aanbieding 1 met studiegidsnummer 6021784ENR voor alle studenten in het 1e en 2e semester met een verdiepend master niveau.

Semester

1e en 2e semester

Inschrijving onder examencontract

Niet mogelijk

Beoordelingsvoet

2e zittijd mogelijk

Ja

Onderwijstaal

Nederlands

Onder samenwerkingsakkoord

Onder interuniversitair akkoord mbt. opleiding

Faculteit

Faculteit Geneeskunde en Farmacie

Verantwoordelijke vakgroep

Ondersteunende klinische wetenschappen

Onderwijsteam

Ilse Weets (titularis)

Onderdelen en contacturen

60 contacturen Werkcolleges, practica en oefeningen
675 contacturen Zelfstudie en externe werkvormen

Inhoud

​De klinische biologie is dat onderdeel van de geneeskunde dat zich richt op het uitvoeren van laboratoriumontledingen op biologische vochten of celmateriaal voor predictie, diagnose, prognose en monitoring van ziektetoestanden bij de volwassenen en kinderen. De klinisch bioloog geeft deskundig wetenschappelijk gefundeerd advies betreffende het verantwoord gebruik en de interpretatie van klinisch biologische testen. Hij staat borg voor de kwaliteit van de ontledingen van bij de monstername tot en met het rapporteren aan de aanvragende arts en voor de organisatie en ontwikkeling van het laboratorium. 

Tijdens zijn opleiding zal de ASO klinische biologie een lagere opleiding in de drie subdisciplines (hematologie, klinische chemie & radio-immunologie en microbiologie) genieten, die het basisfunctioneren in die disciplines omvat. Daarna volgt een hogere opleiding, ofwel polyvalent ofwel meer gericht naar één of twee subspecialismen, naargelang de voorkeuren en toekomstperspectieven van de ASO.  

Naast het klassiek diagnostisch onderzoek, heeft de algemene klinisch bioloog een rol te spelen in de diagnostische evaluatieve wetenschappen, analyse van (nieuwe) diagnostische en therapeutische strategieën, met inbegrip van analyse, kostenefficiëntie en kosteneffictiviteit, kwaliteitsanalyse, medico-economische analyses, “outcome research”, decisionele analysen, nieuwe methodes en hun evaluatie.  

Tijdens de Master na Master verwerft de arts specialist in opleiding (ASO) de noodzakelijke wetenschappelijke kennis, vaardigheden en attitudes voor zijn toekomstige beroepsleven. Deze zijn niet weg te denken van de beroepsvorming, zoals wettelijk bepaald door de erkenningscommissies. Zie OO fiche Vaardigen in de Klinische Biologie. 

De volgende kennis en vaardigheden zullen aan bod komen (tussen haakjes wordt de informatiebron vermeld, zie ook punt studiemateriaal): 

1) Algemeen 

a)integrale kwaliteitszorg 

​- kwaliteitshandboek (iProva "Kwaliteitshandboek medische laboratoria en banken MLM" doornemen + ook "Praktijkrichtlijn"  (WIV, zie link in KHB)

- wettelijke kwaliteitsvereisten (KB 3-12-1999 Erkenning laboratoria klinische biologie doornemen (link in KHB)) 

- betekenis van erkenning en accreditering van een laboratorium (Zie documenten hierboven, ISO15189:2012 norm) 

- selectie en gebruik kwaliteitscontrole materialen (Zie punt 6.4 in Praktijk richtlijn) 

b) veiligheid binnen laboratorium (iProva "Veiligheidsvoorschriften : algemeen") 

- afvalproblematiek (Zie punt 6.5 in "Praktijk richtlijn") 

- microbiële contaminatie (iProva "Veiligheidsvoorschriften : Microbiologie LMIK") 

- gebruik van radioactiviteit, solventen, toxische en corrosieve producten (iProva "GIDS: Beheer gevaarlijke producten") 

- aanduidingen van gevaar (iProva "GIDS: Beheer gevaarlijke producten") 

c) selectie en evaluatie van laboratoriummethoden 

- methodevalidatie (iProva) 

- internationale richtlijnen : bronnen kennen en kunnen toepassen (CLSI, EUCAST, Clinical Microbiology Procedures Handbook (Leber), …) 

2) Klinische chemie & radio-immunologie tijdens truncus communis (Bronnen: tekstboeken waaronder Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics; “Wegwijs in de laboratoriumdiagnose”, X. Bossuyt ) Noot: Indien aangeduid met * ook van toepassing voor overige vakgebieden (hematologie en microbiologie) 

a) basisprincipes van analyse* 

- zuiverheidsgraden van H2O 

- eenheden systemen 

- concentratieberekeningen 

- gravimetrie 

- volumetrie- buffers en pH-meters 

- centrifugatie 

b) pre-analytische, analytische en post-analytische fase (Bronnen: laboratoriumgids UZ Brussel, tekstboeken waaronder Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, Wegwijs in de laboratoriumdiagnose, Diagnostic samples: from the patient to the laboratory (4th updated edition, Guder WG, Narayanan S, Wisser H, Zawta B, Wiley) 

- afname, verwerking en bewaring van biologische monsters* (inclusief mogelijk foutenbronnen in de pre-analytische, analytische en post-analytische fase) 

- recipiënten  

- patiëntvoorbereiding 

- monstername 

- transport 

- verwerking 

- bewaring 

c) kalibratie 

- (interne) standaard 

- wet van Lambert Beer 

- berekening van enzymactiviteiten en substraatconcentraties 

d) principes van analytische methodes (iProva procedures, Tekstboeken waaronder Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics) 

- fotometrie: substraten, enzymen () 

- nefelometrie, turbidimetrie 

- chromatografie 

- elektroforese 

- potentiometrie 

- fluorimetrie 

- osmometrie 

- immunochemische technieken 

- werking van de automaten voor biochemische analyse en de doseringstechnieken die deze automaten gebruiken 

​- basistesten zelf kunnen uitvoeren

e) klinische betekenis van een laboratoriumtest* 

- reproduceerbaarheid, juistheid 

- biologische variabiliteit (Ricos/Westgaard) 

- referentiewaarden 

- diagnostische performatie 

- klinisch nut 

f) Biochemische fysiopathologie van de organen (mogelijke bronnen: Robbins Basic Pathology”, Kumar, Abbas, Aster (Eds), Elsevier Saunders, 2013, 9th Ed; “Pathophysiology”, Lee-Ellen C. Copstead and    Jacquelyn L. Banasik, Elsevier Saunders, 2013, 5th Ed; Pathophysiology. The biologic basis for disease in adults and children. McCance K and Huether S. 7th Edition. Elsevier) 

- evaluatie van de longfunctie: bloedgassen en zuurstofsaturatie 

- zuur-base- en elektrolyten-evenwicht en stoornissen die ermee gepaard gaan 

- evaluatie van de nierfunctie 

- evaluatie van de hartfunctie 

- evaluatie van de hepatobilaire functie 

- evaluatie van glucose en diabetes 

- evaluatie van de cholesterol en andere vetten 

- therapeutische drugmonitoring en toxicologie 

​3) Hematologie tijdens truncus communis (Pathofysiologie tekstboeken) 

Testprincipe kennen, basistesten zelfstandig kunnen uitvoeren, principes van kwaliteitscontrole begrijpen 

a) problemen herkennen voor doorverwijzing (iPROVA “Richtlijn Klinische Validatie Hematologie”) 

b) basis hematologie (celtelling en afgeleide metingen) (iPROVA “Opleiding hematologie - celtelling en morfologisch onderzoek” iPROVA: SOP’s celtelling (o.a. “Cell-Dyn Sapphires”) en morfologie Extra naslagwerken: “Practical Haematology” (Dacie and Lewis), “Hoffbrand’s Essential Hematology”, “Blood cells, a Practical Guide” (Barbara J. Bain), “Bone Marrow Pathology” (Barbara J. Bain), “WHO classification of Tumours of Haematopoietic and Lymphoid Tissues”) 

- preanalytische factoren 

- bepaling van hemoglobine, aantal erythrocyten, leukocyten, bloedplaatjes en reticulocyten berekening van hematologische indices 

- kennis van bestaande apparatuur, theoretische achtergronden, kwaliteitscontrole en validatie 

c) morfologie 

- cytologisch onderzoek van bloed, beenmerg en lichaamsvochten 

- kennis van werking en afstelling van de microscoop 

- Sikkelceltest, Kleihauer, koude agglutinines 

d) hemostase 

- bloedafnamecondities, monsterbewerking, bewaring, interferentie 

- oriënterend stollingsonderzoek 

- diepgaand stollingsonderzoek (iPROVA: “Opleiding hematologie - hemostase” iPROVA: SOP’s basale en speciale stollingen, extra naslagwerken: “Practical Haematology” (Dacie and Lewis), “Hoffbrand’s Essential Hematology”) 

e) immuunhematologie (“Practical Haematology” (Dacie and Lewis), “Hoffbrand’s Essential Hematology”) 

- bloedgroep ABO en Rh(D) problematiek 

- detectie onregelmatige antistoffen 

- kruisproeven 

f) moleculaire diagnostiek (iPROVA: “Opleiding hematologie - moleculaire testen”Extra naslagwerken: “Moleculaire diagnostiek” (Pelt-Verkuil), “A-Z of quantitative PCR” (Bustin S.A.)) 

- testprincipes kennen en begrijpen 

g) cellulaire immunologie (iPROVA: “Opleiding hematologie - cellulaire immunologie” Extra naslagwerk: “Flow cytometric immunophenotyping for hematologic neoplasms” Craig FE, Blood 2008) 

- Testprincipe, interpretatie van resultaten 

h) humorale immunologie (iPROVA: “Opleiding hematologie - humorale immunologie”) 

- Testprincipes, interpretatie van resultaten 

4) Microbiologie tijdens truncus communis 

 gramkleuring en microscopisch onderzoek van bacteriologische preparaten (iProva " Microscopisch onderzoek na Gramkleuring", tekstboeken) 

- Giemsa-kleuring microscopisch onderzoek van dikke druppel preparaten in het kader van malaria diagnostiek (iProva " Microscopisch onderzoek na Gramkleuring", tekstboeken) 

- entingsprocedures voor bacteriologische monsters (iProva " Enten en incuberen van voedingsbodems", tekstboeken) 

- uitvoering van identificatie van bacteriën en interpretatie van het antibiogram (Cf. resultaat oefening "identificatie van kiemen", tekstboeken, inclusief Maldi-TOF MS) 

- analyse van hemoculturen (iProva " Bloedkweek", tekstboeken) 

- microscopisch onderzoek van parasieten in faeces (iProva " Parasitologisch onderzoek", tekstboeken) 

- opsporen van antigenen van Cryptococcus, Legionella, Aspergillus, Pneumocystis carinii (Meerdere procedures en tekstboeken (accent leggen op verwachte perfomantie)) 

- differentiatie tussen Candida albicans en non-C albicans isolaten (iProva " Identificatie van gisten", tekstboeken) 

- uitvoeren en interpretatie van biologische serologische parameters in het kader van multiorgaan donor onderzoek 

- basiskennis infectieuze serologie (hepatitis ABC, HIV, CMV, toxoplasma) (Tekstboeken, met het accent op interpretatie) 

- goede kennis van volgende micro-organismen: stafylokokken, enterobacteriaceae, frequente non-fermenters en vibrionaceae, haemophilus, neisseria, streptokokken, B pertussis, legionella (Tekstboeken, EUCAST) 

 

Studiemateriaal

Digitaal cursusmateriaal (Vereist) : Digitaal cursus materiaal (vrij beschikbaar in het UZ-Brussel): Up-to-Date (vrij beschikbaar in het UZ-Brussel), IGGI (vrij beschikbaar in het UZ-Brussel), IDSA richtlijnen (vrij beschikbaar op de net), andere evidence based databasen​
Handboek (Aanbevolen) : Tietz fundamentals of clinical chemistry and molecular diagnostics, Nader Rifai Horvath, Andrea Rita, 8de, Elsevier - Health Sciences Divisio, 9780323530446, 2019
Handboek (Aanbevolen) : Clinical Microbiology Procedures Handbook, 3 Volume Set, Amy.L. Leber, 4de, American Society For Microbiology, 9781555818807, 2016
Digitaal cursusmateriaal (Vereist) : Internationale richtlijnen voor klinische laboratoria: CLSI (beschikbaar via L: drive in UZ-Brussel), EUCAST (website vrij beschikbaar)
Digitaal cursusmateriaal (Vereist) : Praktijkrichtlijn voor het opzetten van een kwaliteitshandboek in de erkende laboratoria voor klinische biologie werkzaam binnen het kader van het Erkenningsbesluit”, beschikbaar op de website van het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid
Digitaal cursusmateriaal (Vereist) : ​iProva (documentbeheersysteem van UZ-Brussel), in het bijzonder "Kwaliteitshandboek medische laboratoria en banken MLM" (= “KHB”) en andere procedures vermeld in het punt “Inhoud”
Handboek (Aanbevolen) : Dacie and Lewis Practical Haematology, Bain - Bates - Laffan, 12de, Elsevier, 9780702066962, 2016
Handboek (Aanbevolen) : Hoffbrand's Essential Haematology, A. Victor Hoffbrand, Paul A. H. Moss, 8de, Wiley-Blackwell., 9781119495901, 2019

Bijkomende info

De doelstellingen worden overwegend in de praktijk verworven door: 

- multidisciplinaire stafvergaderingen (1h/week) 

- stafvergaderingen van de discipline (1h/week) 

- bench-side teaching en bed-side teaching 

- sessies voor technische vaardigheden 

- gevalsbesprekingen 

- zaalronde 

- consultatie of adviezen met supervisie (bvb. thrombotesten, bloedafname, infectiologie) 

De ASO is actief betrokken met laboratorium analysen, inclusief controle van de pre-analytische fase en validatie van geproduceerde resultaten (post-analytische fase). Hij blijft zeer kritisch en vult zijn praktische kennis aan door de achtergrond theorie aan te leren in de verschillende informatiebronnen die ter beschikking staan. 

 

Leerresultaten

Kennis

OLR 1: Heeft diepgaande medische kennis en inzicht verworven in het specialisme (M, W) 

Inzicht

OLR 3: Heeft het probleemoplossend vermogen verder ontwikkeld en past dit toe in de praktijk (M, W) 

OLR 6: Kent de mogelijkheden van andere zorgdisciplines en de deskundigheden van anderen in de patiëntenzorg (C, M) 

 

Vaardigheden

OLR2: Heeft de vaardigheden, eigen aan het specialisme, verworven en past deze correct toe (M) 

OLR 13: Kan participeren in de organisatie van de gezondheidszorg en in het beleid van de dienst (Ma) 

 

Attitudes

OLR 15: Houdt rekening met de economische aspecten van de geneeskunde en gaat doelmatig om met middelen, waarbij onder- en overgebruik vermeden worden (M) 

OLR 17: Blijft voortdurend de eigen vaardigheden verder ontwikkelen en verbeteren (M) 

 

Beoordelingsinformatie

De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën:
Examen Mondeling bepaalt 50% van het eindcijfer

ZELF Praktijkopdracht bepaalt 50% van het eindcijfer

Binnen de categorie Examen Mondeling dient men volgende opdrachten af te werken:

• examen jury met een wegingsfactor 50 en aldus 50% van het totale eindcijfer.
  
  Toelichting: examen jury Klinische Biologie met een wegingsfactor 1 en aldus 50% van het totale eindcijfer.
  
  Toelichting: examen via ondervraging door de jury Klinische Biologie over documenten, standard operating procedures uit kwaliteitshandboek.

Binnen de categorie ZELF Praktijkopdracht dient men volgende opdrachten af te werken:

• portfolio met een wegingsfactor 50 en aldus 50% van het totale eindcijfer.
  
  Toelichting: portfolio met functioneringsgesprek met een wegingsfactor 1 en aldus 50% van het totale eindcijfer.

Aanvullende info mbt evaluatie

De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën: 

Een examen bepaalt 50% van het eindcijfer 

ZELF Praktijkopdracht bepaalt 50% van het eindcijfer 

 

Binnen de categorie Examen Andere dient men volgende opdrachten af te werken: 

• examen jury Klinische Biologie met een wegingsfactor 1 en aldus 50% van het totale eindcijfer. 

Toelichting: examen via ondervraging door de jury Klinische Biologie over documenten, standard operating procedures uit kwaliteitshandboek. 

 

Binnen de categorie ZELF Praktijkopdracht dient men volgende opdrachten af te werken: 

• portfolio met evaluatiegesprek met een wegingsfactor 1 en aldus 50% van het totale eindcijfer. 

 

Toegestane onvoldoende

Kijk in het aanvullend OER van je faculteit na of een toegestane onvoldoende mogelijk is voor dit opleidingsonderdeel.

Academische context

Deze aanbieding maakt deel uit van de volgende studieplannen:
Master in de specialistische geneeskunde: klinische biologie